Türkiye’de 7’den 70’e birçok vatandaşın tükettiği aperitif yiyeceklerden biri olan çiğ köfte, bütçe dostu bir seçenek olma özelliğini kaybetti. Artık çiğ marulu, biberi, bulguru, yağı ithal olan çiğ köftenin fiyatı arttı.
Tarımda artan dışa bağımlılık ve ithal girdi maliyetleri yanında yüksek enflasyon, işçilik ücretlerindeki artış, akaryakıt, enerji ve nakliye ücretlerindeki yüksek zamlar pek çok üründe ithalatı daha cazip hale getirirken, milli yiyeceklerimizden çiğ köfte bile ithal girdilerle erişilmez hale geldi.
Dürümü 250 TL’ye yükselen etsiz çiğ köftenin biberi İran’dan, yanındaki marulu Nil nehri kıyılarında yetiştirilerek Mısır’dan geliyor. Ayçiçek yağı sıfır gümrükle Ukrayna, Bosna Hersek, Tunus’un yanı sıra Makedonya’dan ithal ediliyor. Çiğ köftenin bulguru da ağırlıkla Rusya’dan ithal edilip Türkiye’de işlenen buğdaydan üretiliyor.
Şanlıurfa’nın isotu, Antep’in, Maraş’ın, Adıyaman’ın acı biberi yerine acılı çiğ köftenin pul biberi, acı biberi yine İran’dan ithal. Etli çiğ köftede ithal et nedeniyle porsiyonlar küçülürken fiyatlar zamlanıyor.
Kilosu 500-600 liraya ulaşan dana kıymayla etli çiğ köftenin 250 gramlık porsiyonu 300-350 TL arasında satılıyor. Yine İran, Mısır Ukrayna’dan gelen biber, marul, soğan, ayçiçek yağının yanı sıra ana girdi olan et ithal.
Ramazan öncesi et fiyatlarının artmaması için Et ve Süt Kurumu’nun (ESK) 40 bin büyükbaş canlı hayvan ithal ederek, toptan ve perakende et üreticilerine dağıtılacağı açıklandı. Yerli üreticinin marulu, biberi, seradaki ürünleri yüksek girdi maliyetleri, işçilik, nakliye ücretlerinin olağanüstü düzeylere yükselmesi nedeniyle pazara, markete ulaşamadan tarlalarda, bahçelerde, seralarda çürüyor. Tarımsal desteklemeye ayrılan para ithal tarım ve gıda ürünlerine ödenen milyar dolarlar karşısında anlamsız hale geliyor.
‘ZAM’ BASKISI MI VAR
Ramazanda fiyatların zamlanmaması için gıda sanayicileri ve üreticilerle peş peşe yapılan toplantılarda ürünlerin en az 12 ay sabitlenmesi yönündeki baskılar artıyor. Hazine ve Maliye, Ticaret, Tarım ve Orman Bakanlarının katıldığı Gıda Komitesi’nde yüksek para cezası tehditleriyle baskılanan gıda üreticileri, Fahiş Fiyat Komitesi (FFK), Fiyat Kontrol Komitesi (FKK) toplantılarında da yine bakan ve ilgili birimlerin üst düzey bürokratları tarafından zam yapmamaları konusunda uyarıldı.
İl valilikleri ile ilgili bakanlıkların il müdürlüklerine denetimlerin artırılması, ağır para cezalarının uygulanması yönünde talimatların iletildiği belirtiliyor. Merkez Bankası’nın (MB) 2025 1’inci Enflasyon Raporunda yılsonu enflasyon hedefinin üç puan artışla yüzde 21’den 24’e yükseltilmesinin temel gerekçeleri gıda enflasyonu ile konut kiralarındaki artış olarak gösterildi.
2024 yılında tarımsal ürün ithalatına harcanan döviz 23,2 milyar dolar olurken TL karşılığı 812 milyar. 2025 bütçesinde tarımsal desteklemeye ayrılan 135 milyar TL ödenek ise geçen yıl ithalata harcanan paranın altıda biri.
Çiftçiler Sendikası’nın (Çiftçi-Sen) 2024 Yılı Tarım Raporunda Türkiye’nin buğday, mısır, soya, ayçiçeği gibi temel ürünlerde ithalata bağımlı hale geldiği vurgulanırken, temel ürün türlerine göre kendine yetebilme oranı yüzde 5-90 arasında değişiyor. Gıda üretimi girdi maliyetlerindeki olağanüstü artışlar sahte, taklit ve tağşiş gıdaların yaygınlaşmasına neden olurken, pestisit (zehirli kimyasallar) kullanımındaki artış halk sağlığını tehdit eder boyutlara ulaştı. 2023’te 58 bin tona ulaşan pestisit kullanımı nedeniyle geçen yıl ihraç edilen binlerce ton tarım ürünü, sebze, meyve gümrüklerden, sınır kapılarından geri çevrildi.
