Afrika kıtası sahip olduğu nüfus ve geniş coğrafyaya rağmen Birleşmiş Milletler (BM) başta olmak üzere birçok uluslararası kuruluşta yeterli güç ve temsile sahip değil.
AA’nın “Afrika ülkelerinin uluslararası alandaki temsiliyet sorunu” ile ilgili hazırladığı iki bölümlük dosya haberinin ilk bölümünde, AA muhabiri, Afrika ülkelerinin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyindeki (BMGK) durumunu derledi.
Şu anda 1,2 milyar nüfusa sahip kıtanın 2050’de dünya nüfusunun dörtte birini oluşturması beklenirken, hem genç hem de çalışan nüfusta öncü olacağı tahmin ediliyor.
Nüfus artış hızına göre yakın gelecekte dünya iş gücünün lokomotifi olacak Afrika, yıllardır yapılan çağrıların sonunda bu ay G20’ye “daimi üye” olarak kabul edilirken, halen dünyanın en güçlü karar organlarından biri kabul edilen BM Güvenlik Konseyinde yetkisiz.
Kıta hakkında önemli kararlara imza atan BM Güvenlik Konseyi, toplam 15 üyeye sahip. BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ABD, Çin, Rusya, İngiltere ve Fransa’dan oluşurken, kalan 10 üyeden sadece 3’ü Afrika’dan seçiliyor.
BM’nin 5 coğrafi grubu içerisinde en kalabalık grup olan 54 Afrika ülkesi, tek başına BM’ye üye 193 ülkenin yüzde 28’ini meydana getiriyor.
Afrika ülkeleri, kendi kıtası hakkında karar alamıyor
BMGK, yaptırım ve müdahale gibi herhangi bir ülkeye yönelik aldığı sert tedbirleri uygulamaya sokmak için 15 üyeden 9’unun onayına ihtiyaç duyuyor.
15 üyeli Konsey, hiçbir Afrika ülkesi karara katılmasa dahi kıta hakkında önemli kararlar alabiliyor.
BMGK, mayısta Güney Sudan’a yönelik silah ambargosu, seyahat yasağı ve varlıkların dondurulmasını içeren yaptırımların süresini 1 yıl daha uzattığında Konseydeki Gana, Gabon ve Mozambik gibi ülkeler “çekimser” oy kullandı.
Terör örgütü Eş Şebab’a karşı mücadele eden Somali’ye yönelik silah ambargosu, 2022 yılı sonunda Afrika Birliği ve Somali’nin çağrılarına rağmen yine Konseyce uzatıldı.
Batı Afrika’daki darbelerin, siyasi istikrara zarar verdiğine inanan Afrika ülkeleri, 2022’de Mali’de yaptırımları destekleyen karar almaya çalışsa da bu girişim, Rusya ve Çin tarafından engellendi. Karar, geçici üyeler Kenya, Gabon ve Gana’nın tepkisini çekti.
Geçmişte aldığı çok sayıda kararla Ruanda soykırımı gibi Afrika’daki felaketleri önleyememekle suçlanan BMGK, şu anda kıtadaki darbe ve iç savaşlarda da daimi üyelerin siyasi çekişmelerinden ötürü eyleme geçmiyor.
Afrika reformda diretiyor
Afrika Birliği’nin 2005’te BMGK’ye Afrika için 2 veto yetkisine sahip, 2 de geçici üyenin eklenmesi için aldığı reform uzlaşmasında ise ilerleme kaydedilmedi.
Afrika ülkeleri, “Ezulwini Mutabakatı” olarak bilinen karar uyarınca Afrika Birliği’nin belirleyeceği 2 ülkenin veto yetkisiyle Konseye girmesini istiyor.
Afrika ülkeleri, BM’nin diğer organlarında da yeteri kadar yer bulamıyor. Şu anda sadece Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) başında Etiyopyalı isim Tedros Adhonam Ghebreyesus ve Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) başında Togolu Gilbert Houngbo görev yapıyor.
BM’nin kritik organlarından BM Barış Operasyonları Departmanının (DPO) başında 26 senedir Fransız isimler otururken, Birleşmiş Milletler (BM) Siyasi İşlerden Sorumlu Genel Sekreter Yardımcılığını 2007’den bu yana ABD’liler, İnsani İşler Koordinatörlüğünü de 2007’den bu yana İngilizler yürütüyor.
Veto yetkisine sahip ülkelerin, kritik kurumlarda diğer ülkelere yer vermiyor oluşu kurumdaki reform çabalarının da önünü tıkıyor.
Reform için veto yetkisine sahip ülkelerin onayı gerekiyor
BM Güvenlik Konseyinde reform isteyen ülkeler, Afrika’yla sınırlı değil. Almanya, Türkiye, Hindistan, Güney Kore, Japonya ve Brezilya gibi çok sayıda ülke, BMGK’de reform talebinde ısrarcı.
Alınacak reform kararının, BM üyesi ülkelerin üçte ikisi tarafından onaylanması ve daimi üyelerce de desteklenmesi gerekiyor.
